Ik moet eerlijk bekennen dat ik er in coronatijd gevoelig voor was: complottheorieën. De wereld voelde zo onzeker aan en bepaalde mensen spraken zich heel duidelijk uit. Dat was op een bepaalde manier aantrekkelijk: hun overtuiging van hoe het eigenlijk hoorde te zijn. Wellicht viel ik meer voor hun zelfverzekerdheid dan voor hun boodschap, want als ik er echt over nadacht en luisterde naar de echte experts, wist ik wel dat hetgeen ze verkondigden niet klopten. Toch leek hun boodschap heel steekhoudend te zijn, geloofwaardig en goed onderbouwd. Ik kan me dus ergens ook wel voorstellen dat complottheorieën fijn zijn om in te geloven. Het biedt zekerheid en samen met een groep mensen geloof je in hetzelfde, sta je ergens voor.

Toch zijn zulke theorieën erg gevaarlijk. Ze doen een maatschappij meer kwaad dan goed en brengen wantrouwen in overheden, in een democratie tot stand. En juist daarom is het zo goed dat er nu een kinderboek is verschenen over dit onderwerp. Het boek heet ‘Complot’ en zou niet alleen door kinderen gelezen moeten worden, maar ook door volwassenen die er ook nog heel wat van kunnen leren.

In ‘Complot’ worden verschillende complottheorieën onder de aandacht gebracht. Zo gaat schrijver Jan Paul Schutten in op de theorie dat onze aarde plat zou zijn. Wat is het verhaal erachter? Op zeer accurate wijze geeft Schutten weer hoe complotdenkers denken over deze materie om het complot vervolgens puntsgewijs af te breken. Dat maakt Schuttens werk geloofwaardig. Hij doet het niet af met een ‘het is alleen maar onzin wat die complotdenkers denken’, maar hij werkt minutieus en met juiste feiten brengt hij de waarheid naar voren.

Dat de aarde mogelijk plat zou zijn is niet de enige theorie die in dit boek wordt besproken. Zo leren we ook hoe klimaatontkenners denken en waarom ze geen gelijk hebben. Een voorbeeld van een andere complottheorie die besproken wordt, is die van dat kleine groepje invloedrijke mensen die met elkaar de macht over de wereld proberen te krijgen. In dit boek worden werkelijk alle complotten besproken.

Naast de uitgebreide complotbesprekingen zijn er ook korte complotten. Zo is er de bewering dat hightech wapens ons op afstand kunnen hersenspoelen, maar gelukkig is volgens Schutten niets minder waar: op dit moment is onze kennis van de hersenen gelukkig nog niet toereikend genoeg om daadwerkelijk onze hersens te spoelen. Deze korte complotten zijn een mooie afwisseling met de grotere dossiers en zorgt voor afwisseling tijdens het lezen. Diepe concentratie bij de langere theorieën en snelle bevrediging bij de korte complotten.

Dan tot slot de illustraties van Koen Alterman. Die wil ik zeker niet onbenoemd laten. In zwart-wit neemt Alterman ons mee in de verhalen die verteld worden en krijgen we een beeld bij de tekst. Soms is er behoorlijk veel tekst, logisch ook, want er moet ook veel informatie weerlegd worden. De bijbehorende afbeeldingen zorgen dan echter voor afwisseling en zijn sowieso een lust voor het oog.

‘Complot’ is een boek dat zeker in deze tijden van fake news van groot belang is. Het leert kinderen op een andere manier naar nepnieuws kijken en niet klakkeloos alles aan te nemen. Schutten beschrijft het geheel feitelijk en zonder al te veel opsmuk: precies wat past bij dit o, zo belangrijke boek.

Schrijver: Jan Paul Schutten
Illustrator: Koen Aelterman
Uitgeverij: Blauw Gras