Als je spreekt over kinder- en jeugdliteratuur en het belang daarvan, dan gaat het heel vaak over boeken die spiegels en ramen kunnen zijn voor kinderen en jongeren. Die spiegels zijn ontzettend belangrijk, want als jij denkt dat je de enige bent op de wereld en je herkent jezelf opeens in een boek, dan is dat geweldig. Je voelt je daadwerkelijk minder alleen. Maar ook de ramen zijn van belang: door middel van kinder- en jeugdboeken leer je nieuwe werelden kennen waardoor je je blik kunt verruimen. Het helpt je anders te kijken en het ondersteunt je in het begrip krijgen voor iets wat je wellicht eerder niet begreep.

Het boek ‘De levens van Lanya’ is zo’n boek: een spiegel en een raam. Herkenning voor meisjes die iets soortgelijks hebben meegemaakt als Lanya, maar ook nieuwe inzichten voor jongeren die misschien niet zoveel inzicht hebben in hoe moeilijk het is om te laveren tussen twee verschillende culturen waarbij je met beide een onlosmakelijke verbondenheid voelt. Want dat is wat speelt bij Lanya: ze is door haar jeugd doorgebracht te hebben in een pleeggezin behoorlijk verwesterd, maar moet na een aantal jaar weer terug naar haar eigen gezin dat eindelijk een verblijfsvergunning heeft gekregen. Haar ouders willen haar uithuwelijken, maar dat wil Lanya niet. Ze besluit onder te duiken, maar dan begint het verhaal eigenlijk pas echt.

Mirjam Oldenhave schreef dit verhaal samen met haar pleegdochter Lanya. Of eigenlijk schreef Lanya het zelf en bracht Mirjam structuur aan in het geschrevene. Dat het een waargebeurd verhaal is, is voelbaar door het hele verhaal. Lanya weet haar tweestrijd zo ontzettend knap weer te geven in dit verhaal. Ze is loyaal aan haar gezin, maar tegelijkertijd is ze opgegroeid in een maatschappij waar zoveel meer mocht en zoveel anders ging dan haar ouders gewend zijn. Alhoewel Lanya in eerste instantie los lijkt te komen van haar ouders en van hetgeen zij voor staan, verandert dat naarmate het verhaal vordert.

Lanya weet heel mooi inzichtelijk te maken hoe moeilijk het is om op te groeien binnen twee culturen die zo mijlenver uit elkaar liggen. Dat komt bijvoorbeeld sterk naar voren op het moment dat ze in Afghanistan woont en hoogzwanger voor haar hele schoonfamilie moet zorgen. Als ze vervolgens naar Nederland komt om daar te bevallen, krijgt ze eindelijk de ruimte om er voor zichzelf te zijn: bitterballen eten op een terras en daar intens van genieten en mensen die eindelijk voor haar zorgen. Het is niet genoeg voor haar om te blijven: de familie-eer drukt te zwaar op haar schouders, wat een gigantische verantwoordelijkheid voor zo’n jong meisje.

En dat is wat in het hele boek naar voren komt. Lanya heeft grote verantwoordelijkheden en die voelt ze ook. Die worsteling wordt weergegeven in een nuchtere en beschrijvende stijl die tegelijkertijd aangrijpend genoeg is om je tot op de laatste bladzijde in de greep te houden. Het maakt ‘De levens van Lanya’ tot een boek dat niet weg te leggen valt. Van begin tot einde leef je mee met Lanya die onmogelijke keuzes moet maken, ontstellend dapper is en groot verdriet meemaakt.

Juist vanwege de schrijfstijl van het boek en de gebeurtenissen die óf herkenbaar kunnen zijn óf juist zo ontzettend leerzaam, is het een heel geschikt boek voor leerlingen in het voortgezet onderwijs. Het nodigt uit tot lezen, tot blijven lezen en vervolgens voor het gesprek erover aangaan, zodat spiegels en ramen nader tot elkaar kunnen komen.

Schrijver: Mirjam Oldenhave, Lanya Sabir
Illustrator: Carolien Wesselink
Uitgeverij: Ploegsma