Begin volgende maand gedenken we de oorlog en vervolgens vieren we dat we tachtig jaar in vrijheid leven. Dit jaar ga ik dat tegemoet met een wat zwaarder gemoed en niet eens zozeer omdat er veel dreiging is op dit moment. Nee, het gaat me om de gedachte dat mensen niet meer weten wat vrijheid inhoudt. We lijken afgestompt, te veel bezig met onze eigen zaken en hebben daardoor niet in de gaten dat we spelen met vuur.

We hebben een regering die onze democratie niet zo serieus lijkt te nemen: ook zij spelen en kijken hoe ver ze kunnen gaan en hoe ver er wordt meebewogen. En dat bewegingsveld wordt steeds groter: voor heel wat groepen is het niet meer zo’n gekke gedachte om andere groepen mensen buiten te sluiten en om alleen maar te denken aan zichzelf. Die egoïstische gedachten zijn gevaarlijk: in een land waar we het  goed hebben zouden we juist ruimte moeten hebben om aan de medemens te denken. We worden echter verblind door vuige taal en onnozele beloften. Tachtig jaar vrijheid is een groot goed, we moeten het koesteren en telkens opnieuw bedenken hoe we met zijn allen bij kunnen dragen aan die vrede die zo bijzonder is.

Toen ik onlangs de omnibus ‘Een eiland op zee’ las, werd ik nog maar weer eens extra bevestigd in bovenstaande gedachten. In dit verzameld werk wordt het verhaal verteld van de joodse zusjes Steffi en Nelli die door hun ouders worden weggestuurd uit Wenen, omdat de nazi’s het daar steeds meer voor het zeggen krijgen. Ze komen terecht in Zweden, op een eiland. Nelli wordt opgevangen door een liefdevol gezin, maar Steffi heeft het zwaar. Haar pleegmoeder is een stugge vrouw en ook op school kan ze niet wennen. Ze verlangt naar haar ouders, maar de situatie in Oostenrijk wordt steeds nijpender. Het is dan ook de vraag of ze haar ouders ooit terug zal zien.

‘Een eiland in zee’ is al eerder uitgegeven in vier losse delen, maar ik had de boeken nog niet eerder gelezen. De boeken werden in Nederland zo’n 25 jaar geleden uitgegeven, maar dat merk je niet aan de stijl van het boek. De verschillende boeken zijn toegankelijk geschreven en hadden ook nu uitgegeven kunnen worden, wat dus eigenlijk ook opnieuw gebeurd is. Mooi is in dit boek het perspectief van Steffi. Ze woont niet in een land waar de oorlog woedt, maar evengoed is die oorlog groot onderdeel van haar. Hoe kan het ook anders als je altijd angstig bent, vanwege je ouders die groot gevaar lopen. En ook zij krijgt te maken met vooroordelen jegens haar joodse afkomst.

Alhoewel de bundel meer dan 700 pagina’s dik is, las ik het in een weekend uit. Het is mooi om de jaren groei met Steffi mee te mogen beleven en haar verhaal blijft van begin tot eind boeien. Ze groeit op van een jong meisje tot een jongvolwassen vrouw die onmogelijke keuzes in haar leven moet maken. Haar persoonlijke reis is op een prachtige manier verweven met het leven op het eiland en de situatie rondom de Tweede Wereldoorlog, die ondanks de afstand tot haar ouders nooit ver weg is.

Deze omnibus laat zien wat de impact is van een oorlog op ontelbaar veel mensenlevens en wat er op het spel staat op het moment dat de vrede voorbij is. ‘Een eiland in zee’ pakt je bij de lurven en laat je niet meer los.  

Schrijver: Annika Thor
Vertaler: Emmy Weehuizen-Deelder
Uitgeverij: Lemniscaat