Dat woorden een krachtig wapen kunnen zijn, hebben we de afgelopen tijd genoeg gezien. De laatste weken is er meer dan genoeg discussie geweest over geschreven woorden waaraan een bepaalde betekenis werd toegekend die de schrijvers er geenszins mee bedoeld hebben. De woorden werden uit het verband gerukt en kregen een nieuwe betekenis, donkerder dan de daadwerkelijke bedoeling was en daarmee maakte het veel los bij heel wat groepen mensen. Woorden kunnen mooi zijn, je meevoeren en al je gevoelens op scherp zetten, maar diezelfde woorden kunnen pijn doen, alsof het splinters zijn die diep onder je huid zitten en die niet met een pincet te verwijderen zijn.

Dat tweeledige aan woorden beschrijft ook Julia in het boek ‘Julia en de haai’. Ze zegt: ‘Dat is het lastige aan woorden, en het is hetzelfde als wat er zo handig aan is. Ze kunnen allerlei verschillende dingen betekenen, en elk woord heeft zo veel vertakkingen en zo veel wortels dat je kunt verdwalen als je de weg niet goed kent, net als Roodkapje in het bos.’

Dat weet Julia mooi te omschrijven. Woorden helpen haar haar wereld vorm te geven. En die wereld is nog helemaal niet zo gemakkelijk voor haar. Samen met haar ouders reist ze voor de zomer af naar een van de Shetlandeilanden alwaar haar vader een oude vuurtoren moet programmeren om te automatiseren. Julia en haar moeder reizen mee. Haar moeder hoopt daar een eeuwenoude haai te vinden die kan helpen bij belangrijk onderzoek. Julia probeert haar draai te vinden, maar dat gaat nog helemaal niet vanzelf.

Al vanaf het begin af aan had het boek mij in de greep. Dat kwam door al die dingen die Julia zei over woorden, want bovenstaand stuk was niet het enige. Het betoverde me, maakte dat ik verder en verder wilde lezen, alhoewel de knoop in mijn maag steeds groter werd naarmate ik verder las. Julia zegt namelijk in het begin ook al het volgende: Ik heet Julia. Dit is het verhaal over de zomer waarin ik mijn moeder bijna verloor en een haai vond die ouder is dan bomen.’ En dat bijna-verlies van die moeder bouwt zich op gedurende het verhaal. De spanning loopt op en is bijna tastbaar.

Ook dat weet Julia zo mooi te omschrijven. Haar moeder heeft onderzoek gedaan naar een walvis die op een andere toonhoogte zingt als andere walvissen. Het zorgt ervoor dat hij de andere walvissen wel hoort, maar de andere hem niet. Julia zegt dan dat ze zichzelf soms net zo voelt sinds haar moeder ziek is: het gevoel dat ze vanbinnen aan het gillen is. Bedroevend om te lezen, maar met zulke mooie woorden gekozen dat het ook weer bijna poëtisch is. Maria Postema heeft de vertaling van dit boek met zo veel gevoel gedaan. Het is prachtig.

Er komen best veel zware onderwerpen naar voren in dit verhaal. Pesten, verlies, eenzaamheid en dus ook de ziekte van Julia’s moeder. Wat ik vooral zo hartverscheurend vind om te lezen, is de loyaliteit die Julia naar haar moeder voelt. Ze wil de wereld voor haar verzetten, rent voor haar, doet alles voor haar en legt de schuld van alles bij zichzelf.

Toen ik de eerste hoofdstukken nog eens herlas, las ik ook een fragment waarin Julia woorden wegzet tegenover getallen. Haar vader werkt met veel binaire getallen en Julia zoekt de definitie op van dat begrip ‘binair’. Haar conclusie is dat er in binair geen ruimte zit: het is alleen maar ‘goed en kwaad’ of ‘waar en niet waar’. Maar ook al gebruikt Julia de mooiste woorden, haar liefde voor haar moeder heeft geen tussenruimte. Het heeft zelfs geen ‘kwaad’ of ‘niet waar’. Er is maar één optie en dat is volledig houden van, zonder voorwaarden. En dat is wat raakt in dit boek: dat een kind zo veel kan houden van haar moeder en daardoor in conflict komt met zichzelf.

Ook de illustraties trekken je nog verder mee het verhaal in. Op belangrijke momenten in het boek worden tekst en afbeelding één met elkaar en vertellen ze samen het verhaal dat verteld moet worden. Alle afbeeldingen staan met elkaar in verbinding door de kleur geel die als een gele (laten we niet rood zeggen) draad door het verhaal heenloopt.

Net als de woorden die zo veelzijdig zijn en zoveel vertakkingen kent, zo heeft ook dit verhaal een grote veelzijdigheid in zich. Ik denk dat heel veel kinderen en jongeren zich er op een bepaalde manier in zullen herkennen.