De woorden ‘lezen is goed voor je’ worden nogal eens gevolgd door allerhande onderzoeken om zo te bewijzen dat het daadwerkelijk zo is. Ik denk eerlijk gezegd niet dat het inzetten van onderzoeksresultaten voldoende is om verstokte niet-lezers aan het lezen te krijgen. Maar hoe bereik je hen dan?

Ik probeer dat te doen door zoveel mogelijk verhalen te delen: niet het onderzoek dat hen vertelt wat ze zouden kunnen gaan voelen, maar het vertellen over verhalen zodat ze daadwerkelijk zien wat een boek, een verhaal teweeg kan brengen. Dat is soms best lastig. Op sommige plekken wordt diep gezucht als ik wéér een boek tevoorschijn haal. Soms voel ik me een zendeling die ongevraagd het evangelie komt verkondigen.

En toch blijf ik het doen. Want ik weet wat lezen teweeg kan brengen. Dat je daadwerkelijk inlevingsvermogen krijgt in andere mensen door middel van het lezen van een fictief verhaal met voldoende literaire elementen. Of dat vooroordelen over andere groepen afnemen door het lezen van een boek.

Een van die boeken die je daarvoor mooi kunt inzetten is ‘Salto’, waarin de twaalfjarige Álfur de hoofdrol inneemt. Op het moment van het lezen van het boek draait het leven echter niet om hem, maar om zijn jongere broertje Eiki. Bij hem is net autisme vastgesteld en daardoor verandert alles. Álfurs ouders gooien hun hele leven om: opeens mag er geen plastic meer worden gebruikt in huis en eten ze geen gluten meer. Tot overmaat van ramp hoort Álfur dat ze misschien willen gaan verhuizen. Het maakt Álfur ontzettend kwaad, want hij is ervan overtuigd dat er helemaal niets mis is met Eiki. Hij zet dan ook alles op alles om dat aan te tonen.

Álfur heeft zelf ook een vooroordeel: hij kent één autistische jongen en die lijkt in niets op zijn broertje. Dat zijn ouders ook maar durven te denken dat Eiki net zo is als die jongen, maakt hem woedend. Maar naarmate het verhaal vordert, wordt het voor Álfur steeds moeilijker om vol te houden dat er niets aan de hand is met Eiki.

De liefde die Álfur voelt voor zijn broertje is ontroerend. Vanaf het begin word je meegenomen in een verhaal dat je niet meer loslaat. Dat heeft niet alleen te maken met de bescherming die Álfur Eiki wil bieden, maar ook met het gegeven dat Álfur zelf zo ontzettend alleen is. Hij kan met niemand praten over wat hem dwarszit en zijn ouders worden overmand door zorgen, waardoor ze onbereikbaar zijn voor Álfur.

In mooie en aansprekende taal weet Arndís ϸórarinsdóttir een wereld voor ons te schetsen waarin niet alleen vooroordelen over autisme worden ontkracht, maar waarin we ook zien hoe moeilijk het is voor het kind naar wie niet alle aandacht gaat in moeilijke gezinssituaties.

Dat betekent niet dat het hele boek alleen maar kommer en kwel is. Vaak genoeg zijn er passages waarin een glimlach aan je ontlokt wordt. Dat zijn vooral de momenten waarom Álfur zijn broertje Eiki probeert te trainen om daarmee toch maar aan te tonen dat er heus niks met hem aan de hand is. Die fragmenten zijn soms grappig en tegelijkertijd wat wrang, alhoewel ik denk dat kinderen die dit boek lezen daar minder last van zullen hebben. Zij zullen veel plezier hebben om Eiki’s acties en Álfurs vastberadenheid.

‘Salto’ is een prachtig boek dat liefdevol is en waarin moeilijke onderwerpen op een lichte manier bespreekbaar worden gemaakt. Verder aanhalen van onderzoek is niet meer nodig. Het zal iedereen duidelijk worden wat de werking is van lezen na lezing van dit indrukwekkende verhaal.

Schrijver: Arndís Thóransdóttir
Vertaler: Willemien Werkman
Uitgeverij: Volt