Toen ik een jaar of tien was, gingen we op vakantie naar Frankrijk. Het was er droog en warm en in het gebied waar we zaten waren er veel branden. Als dat het geval was, ging het luchtalarm af. Mijn broer legde me uit hoe dat werkte: vier keer was brand, vijf keer was oorlog. Iedere keer als het alarm afging, trok mijn maag samen. Ik was bang dat de sirene niet vier keer, maar vijf keer af zou gaan en we plotseling in een oorlog zouden zitten.

Nog steeds kan de angst me overvallen, bijna tastbaar: dat er zomaar oorlog kan ontstaan. Dat mensen hier vergeten hoe het is om in oorlog te leven, omdat het simpelweg te lang geleden is en wij het te goed hebben. Dat we met een foute blik kijken naar de wereld: ontevreden en kortzichtig. Dat we daardoor verkeerde keuzes maken met als gevolg oorlog.

Astrid Sy weet het heel mooi te verwoorden in een interview op de website van Rose Stories. Ze zegt: ‘Waar ik absoluut van overtuigd ben is dat je als mens het verleden nodig hebt om het heden én de toekomst te snappen. De Tweede Wereldoorlog is vandaag de dag nog steeds zo’n relevant onderwerp. De holocaust is misschien wel hét grootste verschrikkelijke dieptepunt in de geschiedenis van de mensheid. We moeten niet vergeten dat het mensen waren die elkaar dit aandeden. En we zijn er als mens nog steeds toe in staat. Het denken in ‘ik’ versus ‘wij’. En dat wat we niet kennen te wantrouwen. Daarom is het zo belangrijk om kritisch te blijven en empathie en kennis over de anderen te bevorderen.’

Wellicht met die gedachte in haar achterhoofd schreef Astrid Sy het indrukwekkende boek ‘De brieven van Mia’, waarin de elfjarige Laila de hoofdrol speelt. Ze woont samen met haar moeder, zus en broertje in een asielzoekerscentrum. Haar vader heeft ze achter moeten laten in Syrië. Laila komt vanwege een schoolopdracht in contact met meneer Cohen, een nogal norse man. Het is de bedoeling dat ze hem helpt met huishoudelijke klusjes. Daar heeft ze helemaal geen zin in, tot ze op zolder een trommel vol met brieven uit de tijd van de Tweede Wereldoorlog vindt. Ze zijn geschreven door Mia, een Joodse vrouw die zich verzet tegen de nazi’s. De brieven maken indruk op Laila en ze besluit om verder op onderzoek uit te gaan.

Laila krijgt in het begin van het boek les over de Tweede Wereldoorlog. Dat doet van alles met haar en haar medeleerlingen. Komend uit een oorlog, moeten ze nu alles leren over een oorlog van lang geleden. Dat schuurt voor haar, maar eerlijk gezegd ook voor mij als lezer. Moet je kinderen die uit een oorlog komen, die er eigenlijk nog middenin zitten, confronteren met een oorlog die al zo lang geleden plaatsvond? De meester van Laila vindt van wel: ‘Als je in een nieuw land wil wonen, is het belangrijk om de geschiedenis te kennen.’ Met de woorden van Astrid Sy in mijn achterhoofd klopt het wat hij zegt, maar toch vond ik het lastig.

Laila is niet direct een sympathiek personage. Toch voel je compassie voor haar. Ze heeft namelijk wel vuur, ze is een doorzetter, laat niet zomaar los, ondanks de omstandigheden waarin ze moet opgroeien. Astrid Sy weet haar karakter trefzeker neer te zetten. Als Laila op een gegeven moment de brieven van Mia vindt, is het niet meer dan logisch dat ze zich vastbijt in het verhaal erachter en vervolgens niet meer loslaat. Laila wil het naadje van de kous weten en dat zal haar lukken ook. Daar ben je als lezer van overtuigd.

Naarmate het verhaal vordert, lijken de verhalen van Laila en meneer Cohen steeds meer met elkaar verbonden te raken. Ook al lijkt het alsof ze op geen enkele manier raakvlakken hebben met elkaar: de oorlog, maar ook hun vechtlust verbindt hen. Die factoren zorgen ervoor dat ze elkaar langzaam maar zeker vinden, in contact komen met elkaar.

‘De brieven van Mia’ is een indrukwekkend verhaal over verbinding tussen personen, levens en werelden die mijlenver van elkaar afstaan, maar toch gelijk zijn aan elkaar. Met de lessenserie die op de website www.debrievenvanmia.nl staat, heb je een fantastisch instrument in handen om met leerlingen te praten en na te denken over oorlog en over hoe mensen kunnen verschillen, maar toch allemaal gelijk zijn aan elkaar.  Omdat het zo ontzettend belangrijk is om niet meer te denken in ‘ik versus wij’ om op die manier polarisatie tegen te gaan en juist verbinding met elkaar te zoeken.