Enige tijd geleden waren we met ons gezin in het Nationaal Militair Museum in Soesterberg. Het was een prachtig museum waarin ontzettend veel informatie te vinden was over de krijgsmacht in Nederland. Het was leerzaam en we keken onze ogen uit. En toch ging ik met een dubbel gevoel naar huis. Het idee dat er zo’n groot museum is opgezet rondom een onderwerp dat zo nauw verwant is met oorlog vond ik ingewikkeld.

We zagen tanks, gevechtsvliegtuigen, geweren, allemaal onderdelen die te maken hebben met dood, met verlies en met verdriet. Alhoewel ik heel goed begrijp waarom er een krijgsmacht moet zijn, dat een land zich moet kunnen verdedigen en dat het goed is dat we er kennis van hebben, snap ik tegelijkertijd niet waarom het zo majestueus tentoongespreid moet worden. Zou het niet beter zijn om klein en ingetogen te vertellen over iets wat zo gewelddadig kan zijn?

Ik moest weer aan dat bezoek denken toen ik het boek ‘Het meisje met de vlechtjes’ las van Wilma Geldof. Het boek gaat over Freddie Oversteegen die veertien jaar oud is als de Tweede Wereldoorlog uitbreekt. Zij en haar zus Truus sluiten zich aan bij het gewapend verzet. Waar ze eerst hooggeplaatste nazi’s moeten verleiden en mee moeten lokken naar het bos, alwaar de mannen worden doodgeschoten, krijgen ze later zelf een pistool waarmee ze liquidaties uitvoeren.

Freddie moet keuzes maken en handelingen verrichten die niemand zou moeten maken of verrichten, maar zij, jong meisje als ze nog is, krijgt er iedere dag mee te maken. De jongen op wie Freddie verliefd is, Peter, wil dat ze stopt met haar gevaarlijke werk, maar Freddie is niet te stoppen. Dan doet ze echter een schokkende ontdekking die catastrofale gevolgen heeft gehad.

In het boek worstelt Freddie met de keuzes die ze maakt. Ze doodt veel mensen, maar doet dat vanuit de overtuiging dat ze daarmee goed doet. Dat ze daarmee voorkomt dat joden worden opgepakt en omgebracht. En toch knaagt er iets. Want alles wat zij doet heeft gevolgen en ook: zij is degene die een einde maakt aan een leven. Is ze daarmee niet net zo slecht als alle mensen die zij zelf om het leven brengt? Het is een moeilijk vraagstuk dat Wilma Geldof in dit boek op integere wijze naar voren weet te brengen. Freddie moet zo veel moeilijke keuzes maken, dat ze nooit meer de Freddie kan worden die ze ooit was.

Naarmate het boek vordert, zie je hoe Freddie meer en meer verstrikt raakt in hetgeen ze moet doen. Een luisterend oor vindt ze bij oma Bracha, een oude vrouw die zit ondergedoken. Het zijn momenten van kwetsbaarheid in een keiharde wereld. Momenten waarop Freddie daadwerkelijk kan praten over waar ze mee zit. Ze moet het kwijt, ook al weet ze niet of ze oma Bracha wel echt kan vertrouwen.

In het begin kostte het me wat moeite in het verhaal te komen, maar na een paar hoofdstukken kon ik niet meer stoppen met lezen. Je leeft mee met Freddie, omdat je haar constante strijd voelt, ook al is ze ervan overtuigd dat ze het goede doet. Maar ergens knaagt het. De oorlog zorgt ervoor dat ze zoveel verliest en ook na de oorlog zoveel niet meer terugvindt. Het is keihard en dat het keihard is, steekt Wilma Geldof niet onder stoelen of banken.

Terugkomend op mijn inleiding: in een artikel op internet las ik dat Freddie Oversteegen geen held genoemd wilde worden. En ik snap dat. Freddie heeft van ontzettend veel mensen het leven gered, maar heeft daar ook een hoge prijs voor moeten betalen. Een prijs waar ik me geen voorstelling van kan maken. Maar ik kan me voorstellen dat het beëindigen van andermans leven, hoe slecht diegene ook was, nooit zal voelen als een heldendaad.

Het is goed dat Freddies verhaal verteld is in de vorm van dit boek en het is goed om te weten wat het echte verhaal is. Want dat verhaal is niet majestueus en glanzend met mooie opsmuk, maar rauw en keihard en met ontzettend veel verdriet. En dat wordt maar al te duidelijk door dit verhaal dat alleen om die reden al verteld moet worden. Ingetogen en oprecht.

---

Schrijver: Wilma Geldof
Uitgeverij: Luitingh-Sijthoff

Lees ook:

Noem geen namen / De tunnel / De brieven van Mia

---