Virginia – een Afefe verhaal
‘Het tegenover zichzelf eerbied inboezemen’ is een definitie die Ramsey Nasr toekent aan het begrip waardigheid. Hij schrijft hierover in een artikel in de Volkskrant en werkt dit begrip verder uit aan de hand van voorbeelden. Die voorbeelden zijn niet mals: hij omschrijft de gruwelijkheden die momenteel in de wereld gaande zijn en laat zien hoe wij hier massaal van wegkijken.
De mensen die de gruweldaden mee moeten maken: vluchtelingen, Palestijnen, vinden manieren om zo waardig mogelijk te kunnen leven. Zij zijn de waardigen, niet de mensen die vanuit hun veilige positie de mogelijkheid hebben de beelden weg te kunnen swipen, net te doen of het er niet is. En alhoewel de swipers, de wegkijkers overleven, zijn dat uiteindelijk niet degenen die waardig zijn.
Waardigheid is een ingewikkeld begrip, maar ik snapte in de context van Nasr precies wat hij bedoelde, net zoals ik dat voelde bij het boek ‘Virginia’ dat gaat over de totslaafgemaakte Virginia, die daadwerkelijk geleefd heeft. Virginia woont op Aruba en moet keihard werken op de aloëvelden. Virginia is gevangen in slavernij, maar haar hart is vrij. Ze wil dansen en mooie kleren dragen en verzet zich tegen alle vormen van onderdrukking. Dat brengt haar meermaals in de problemen, maar gelukkig is Virginia niet alleen. De wind, Afefe, is met haar en schiet haar te hulp waar mogelijk.
Eenmaal begonnen in dit boek dat onderdeel is van een serie, kon ik niet meer stoppen met lezen. Al vanaf de eerste pagina straalt de trots van Virginia van het papier af. Ik kon niet anders dan bewondering voelen voor het meisje dat zich zo weet te verzetten tegen het leed dat haar wordt aangedaan.
Op een gegeven moment durft Virginia het aan om stof te vragen voor nieuwe kleren aan haar eigenaar. Hij wordt ontzettend boos en Virginia schrikt daar ontzettend van. Ze rent weg, maar gaandeweg haar vlucht is ze toch ook trots op zichzelf: ze heeft het nijpende tekort toch maar onder de aandacht gebracht. Op een gegeven moment droomt ze over een prachtige jurk en de dag erna pakt ze stiekem een jurk van de waslijn af van een van de kinderen van haar eigenaar. Ze neemt het kledingstuk mee naar juffrouw Flora, een vrije vrouw die vlakbij de plantage woont. Daar trekt ze de jurk aan.
De illustraties van Daniëlle Nijboer bij deze gebeurtenis zijn prachtig. Op de eerste illustratie is op de achtergrond een dubbele regenboog aanwezig, een teken van hoop. Vervolgens trekt Virginia de jurk aan en dat ziet er werkelijk schitterend uit. Ze voelt zich vrij en dat zie je. Haar ogen gesloten, haar arm in de lucht en Afefe die haar liefdevol omringt.
Want Afefe is niet te missen in dit verhaal. Ze fluistert woorden in Virginia’s oren: ‘niet opgeven, volg je hart en blijf in jezelf geloven.’ Virginia voelt zich hierdoor niet alleen. Op momenten dat het zwaar wordt, geeft Afefe letterlijk en figuurlijk lucht. Ze is hoopbrenger en dat is hard nodig in het leven van Virginia.
Ida Does schrijft in haar nawoord dat ze middels dit verhaal heeft willen laten zien dat Virginia meer was dan enkel een naam in een Nederlands archief waar nog honderdduizenden andere namen staan van totslaafgemaakten die ook ieder hun eigen dromen en wensen hadden. Er bestaan niet alleen de kille feiten die zijn genoteerd, maar ook de levens die ze in onderdrukking hebben geleefd.
Dit boek zorgt ervoor dat we de periode van slavernij niet alleen zien als een gebeurtenis uit een ver verleden, maar dat de personen die de gruwelijkheden hebben moeten ondergaan daadwerkelijk een stem krijgen. Want dat wegkijken is niet iets van enkel nu, maar gebeurt al honderden jaren. Het minste wat we kunnen doen is ons uitspreken over het onrecht en de gruwelijkheden die plaatsvinden en plaatsgevonden hebben.
Door erover in gesprek te gaan, door erover te praten en erover te delen. Het verhaal over Virginia helpt ons daarbij: het gaat niet om algemene gebeurtenissen. Het gaat om de mensen die dit moeten doorstaan met ieder hun eigen levens, gevoelens en dromen.
Schrijver: Ida Does
Illustrator: Daniëlle Nijboer
Uitgeverij: Querido
Lees ook:
