De boom die een wereld was
Onlangs las ik het boek ‘De boom die een wereld was’ van Yorick Goldewijk en daar genoot ik van. Vervolgens komt dan altijd het proces van nadenken over de bespreking, waarbij ik soms de tijd nodig heb om alles op zijn plek te laten vallen. Het was grappig, want na het lezen van het boek moest ik sterk denken aan de grottheorie van Plato, maar ik wist dat ik die theorie al eens had ingezet voor een recensie. Ik zocht het op tussen mijn recensies en kwam uit bij het vorige boek van Yorick Goldewijk, ‘Duizend en ik’.
Die theorie kan ik dus niet nog een keer gebruiken, maar het laat wel zien dat ondanks dat ‘De boom die een wereld was’ een heel ander boek is dan ‘Duizend en ik’ en overigens ook ‘Films die nergens draaien’, Goldewijks werk in essentie draait om de vraag wat nu precies de waarheid is: wie bepaalt dat en hoe kan de waarheid gedefinieerd worden?
Goldewijk weet in dit boek die grote vraagstukken te vangen in speelse verhalen. Ieder verhaal heeft zo zijn eigen karakter vanwege de verschillende dieren die een rol hebben gekregen in dit boek. Hun overeenkomst? Allen leven op de boom die zo oud als de wereld, maar nog vol met leven is. Zo leeft er een luiaard die in de nacht een stiekeme agenda heeft als hij vermoedt dat alle andere dieren in diepe slaap zijn. Ook is er een maanvlinderrups die heel tevreden is met het leven dat ze heeft: verandering is volgens haar niet nodig.
Alhoewel de verhalen een bepaald soort luchtigheid met zich meedragen, zit er ook een diepere laag onder. De steenuil bijvoorbeeld weet eerlijk gezegd niet zeker of hij wel een steenuil is. Want wie bepaalt nu eigenlijk wat je bent? Ben je gewoon wat je bent of bepaalt iemand dat? Het zijn zware vraagstukken die echter in anderhalve pagina al opgelost worden. Uil realiseert zich namelijk door een snel tussenkomen van de bonte boomeekhoorn dat hij zelf bepaalt wat hij mag zijn en dat stemt hem uitermate tevreden.
Die bonte boomeekhoorn laat ons als lezer ook in verwarring achter. Is hij nu een eekhoorn of toch iets anders? Nee, Yorick Goldewijk schotelt ons in dit boek geen makkelijke kost voor. En toch is het vermakelijk, warm en prachtig qua taal. Vooral het verhaal van de eendagsvlieg maakte indruk op me. Slechts iets meer dan een halve pagina is nodig om haar leven te beschrijven. De eendagsvlieg overziet het leven en is tevreden. Wat voor ons als een mensenleven voelt, voelt voor haar eigenlijk hetzelfde: haar dag is een volledig leven met een ver, ver verleden en dingen die ze zich als de dag van gisteren herinnert. Zo mooi zijn de zinnen in dit korte verhaal.
‘Ze zat op een tak aan de rand van de boom, haar hoofd vol herinneringen. Ze voelde hoe moe ze was. Keek hoe de zon langzaam wegzakte. Hoe de hemel zich vulde met sterren. Net als toen, lang lang geleden. Wat was de tijd toch snel gegaan.’
En dat is enkel de tekst: de illustratie van Jeska Verstegen die me óók in dit boek weer wist te betoveren met al dat prachtige werk van haar, is ontroerend, ingetogen en tegelijkertijd groots en indrukwekkend.
Des te vaker je de verhalen leest, des te meer dingen je ontdekt die je eerder niet waren opgevallen. Het is de vraag of kinderen die diepere laag eruit weten te filteren of dat de dieren in de boom voor hen gewoon dieren in de boom zullen zijn. Ze zullen vast schaterlachen om Betsie, de groene bladluis die in haar broertjes en zusjes de lekkerste hapjes ooit ziet en zich probeert te bedwingen. Of ze leven mee met de snoek die zijn snoekenhart heeft verloren aan de enige andere snoek in de vijver, maar wiens liefde onbereikbaar is. Wellicht moedigen ze de slak aan die overal over twijfelt en dan toch, geheel onverwachts, een heel nieuw leven tegemoet gaat. Ja, rondom deze boom valt werkelijk van alles te beleven.
Mooi is ook dat de dieren elkaars verhaal binnenlopen. Logisch ook, ze wonen met elkaar in en om de boom en hebben hoe dan ook met elkaar te maken. De boom verbindt hen, is datgene wat hen allemaal samenbrengt. Je zou misschien wel kunnen zeggen dat dit boek het verhaal vertelt van ons echte leven: iedereen zo ontzettend anders, met ieder een eigen waarheid, maar ontegenzeglijk zijn we allemaal met elkaar verbonden. Dat Yorick Goldewijk al die verschillende lagen heeft weten te vangen in deze verhalenbundel is indrukwekkend. ‘De boom die een wereld was’ is een klein en ingetogen pareltje dat tevens ontzagwekkend is.
Schrijver: Yorick Goldewijk
Illustrator: Jeska Verstegen
Uitgeverij: Ploegsma
Lees ook:
